„Загрижена сум дека ако се исцелам од својата траума, веќе нема да сум смешна“, е варијација на твитер-изјава, која, според мене, мошне пластично прикажува неколку клучни концепти околу кои нашите глобални (миленијал) идентитети осцилираат последниве години: траума, цинизам и исцелување. Не сакам да генерализирам, но веројатно не постои генерација пред нас што ја имала привилегијата толку посветено да се занимава со своите внатрешни светови, на начин на кој го правиме тоа ние. Но, поради тоа отсуство на посветена и свесна работа на себе на генерациите пред нас, ние сме (без да сакаме) ставени во оваа позиција на расплетување на меѓугенерациските трауми – би можела да кажам.
Сепак, сè почесто се наоѓам себеси како покровител на другата страна. Другата страна од посветената „работа на себе“ е посветеното живеење. Еве што имам приближно да кажам на темава.
Веројатно како и за многу од вас, годинешната пролонгирана зима, сезонски болести, во комбинација со еден куп грижи, од покачените цени и трошоци за живот, до колективна апатичност и, секако, лични борби и предизвици, придонесоа кон тоа да се чувствувам изгубено, слабо и, најпросто кажано, несреќно. Некои денови во тој период беа полесни, особено кога беа споделени, но други беа неподносливо тешки. Недостатокот на светлина и сератонин пробував да го надополнам на секој начин – од пријатни ритуали за себегрижа, опкружување на себеси со цвеќиња, пишување дневници и разговори со пријателите, до пиење и танцување во клубови до зори, наоѓање на нови работни предизвици или, пак, хибернирање, повлекување и спиење без усул. Сите овие методи не дадоа резултат. Повеќето денови не ми проаѓаа без минимум една сесија плачење. Исплашена од сопствената бесперспективност и чувство на затапеност, а неподготвена повторно да почнам процес на психотерапија, го направив следното најлогично нешто – гуглав симптоми. Интернетот беше мошне едногласен кон мојата дијагноза, која гласеше клиничка депресија. Ми се препотија дланките. Сепак, едно гласче од разумот сосем на место посочи дека веројатно интернетот и не е најверното место кога станува збор за дијагнози.
Неколку дена подоцна, моја блиска другарка, која исто така знаев дека поминува низ тежок период, во групната порака пиша дека се сомнева оти има сериозна форма на депресија. Кога се видовме и разговаравме на темата, таа беше разочарана дека, иако премногу вложува за да излезе од таа состојба, ѝ се чини залудно. „Вежбам, спијам, одам на психолог, се гледам со пријателите и повторно ништо“, беа приближно зборовите со кои таа го опишуваше своето разочарување. Се чувствував идентично. Активно вложував во идејата за исцелување, но недостатокот на резултати ме туркаше подлабоко во темната дупка во која се наоѓав. Таа фрустрација ме наведе малку покритично да погледнам кон концептот на healing, кој не бев ни сигурна како точно го има најдено патот до моето секојдневие, но едно бев сигурна, годиниве, секој втор човек е на некое healing journey. Без разлика дали е кажано експлицитно или не, потрагата по автентичното јас и некоја лична трансформација, обидот да се одучат одредени штетни навики и однесувања или, пак, ослободувањето од влијанието што средината го има врз нас, претставуваат концепти што не ни се туѓи. Од инфлуенсери и поп-ѕвезди, па сè до нашите пријатели, исцелувањето како концепт е сеприсутно. Но, зошто воопшто имаме потреба да се исцелуваме и што поточно значи тоа?
Ако користите „Инстаграм“ и сте му дале барем малку повод на алгоритамот да верува дека ве интересира поп-психологија, тогаш веројатно сте налетале на многубројни профили што пропагираат некаков вид исцелување. Ова не е изненадување, со оглед на тоа што веќе е истражувано (и докажано) дека социјалните медиуми веќе можат, горе-долу, да го предвидат статусот на нашето менталното здравје. „Инстаграм“, на пример, може успешно да предвиди маркери на депресија или анксиозно растројство во однесувањето на еден корисник и практично да профитира од нашите најранливите моменти. Кога се чувствуваме слаби, раздразнети, меланхолични, исплашени, осамени, ние веќе природно посегнуваме по онлајн-ресурси и заедници во потрага по одговори и совети за надминување на тие состојби.
Тоа што можам да го забележам како тренд е додека последниве години посетата на психолог се сметаше за врвен чин поврзан со грижата за менталното здравје, денес, сè повеќе простор и верба се дава на концептот на себеисцелување. Тоа не е случајно. Сум читала како на нашите генерации се реферира со „генерација на терапијата“ и како милениумците ја дестигматизирале психотерапијата. Секако, тоа е во ред. Но, некаде попатно, ние успеавме и да го присвоиме жаргонот што се користи во оваа дејност, што не е реткост во еден секојдневен муабет да користиме зборови како траума, фетишизирање, анализа, тригери, козависност итн. Значи, своевидното „демократизирање“ на психологијата како научно поле претставуваше отскочна штица за поп-психологијата и креирањето на една атмосфера кога ние постојано се самоанализираме и дијагностицираме, а по ново и самосамоисцелуваме.
А, доколку до вас стигнале некои информации поврзани со исцелување, тогаш сигурно сте дошле во контакт со профилот на д-р Никол ле Пера алијас холистичкиот психолог. Ле Пера е клинички психолог од Филаделфија, која дипломирала на The New School и ја изградила својата приватна практика од мал бизнис во империја што брои милиони следбеници на „Инстаграм“, која создава содржини за преземање одговорност над менталното здравје преку холистички методи. Исто така, има илјадници членови во нејзиниот „Круг на самоисцелувачи“, услуга со претплата со постојана листа на чекање што на претплатените корисници им дава пристап до водени медитации, клубови за книги, плеј-листи, работилници и таканаречени дневни проверки на одговорност, за цена од 24 долари месечно.
На прв поглед нема ништо лошо ниту погрешно во пристапот на Ле Пера и нејзиниот фокус на самоисцелување. Според овa учење, самоисцелителите ја препознаваат козависноста, се грижат за своето „внатрешно дете“, откриваат како да го стивнат своето его и да се справуваат со траумата на начин што вклучува промени во животниот стил и ги избегнува ограничувањата на терапијата ориентирана кон дијагностицирање.
Но, кога ќе поминете повеќе време на профилот, ќе ви стане јасно дека моделот е всушност мошне ограничувачки во својата универзалност и свртување кон себе, дека фокусот на детството и односите со/во семејството целосно доминира, на сметка на општествените релации на опресија како еднакво релевантни извори на траума и се промовираат стандарди на комуникација и релации што се просто недостижни, односно не би функционирале во „реалниот свет“. Дополнително, се промовира скептицизам кон научно-воспоставените психолошки принципи и третмани и се инсистира на нашата апсолутна моќ и агенс кога станува збор за менталното здравје. Во тој поглед, Ла Пера има изјавено „моето најдлабоко верување е дека ние сме стоотстотно одговорни за нашите мисли, однесувања и реакции. Тоа претставува вистинско омоќување“. Но, што значи тоа за луѓето кои де факто живеат со одредена дијагноза? Што значи тоа за луѓето кои живеат во насилство или сиромаштија? Што всушност значи тоа за луѓето општо, имајќи предвид дека не постоиме во некои магични меури, каде што можеме за навек да го анализираме сопственото детство, да се негуваме и да се исцелуваме? Пораките на овој профил, но и на повеќето како овој, не само што ја заобиколуваат науката туку ја заобиколуваат и реалноста – фактот дека ние сме социјални суштества кои живееме во заедница и фасцинантна поврзаност со другите кои влијаат на нашите животи, од неговиот почеток до неговиот крај.
Реалност, истовремено, е дека повеќето од нас немаат време и привилегија да се „исцелуваат“. Барем не на овој начин. Ниe природно развиваме механизми за максимирање на нашата благосостојба, било да е тоа разговарање, танцување или зјапање во вода или дрвја. Но, кога почнуваме на тие активности да им даваме товар дека некаде треба да нè одведат, мислам дека ја губат својата вредност. Кога себеисцелувањето ни станува цел, станува егоцентрично и ни одзема од човечноста. Ние не сме машини на кои им треба репрограмирање или рестартирање. Ниту, пак, нашето психофизичко здравје постои на некоја линеарна скала што ако ја искачиме одеднаш ќе живееме среќно, здраво и спокојно.
Додека го пишувам текстов размислувам повторно за мојот личен однос со концептот на себеисцелување и како почна да ми чкрипи. Минатата година поминав неколку месеци на Флорида, каде што, поради сплет на околности, живеев мошне изолирано – опкружена со прекрасна природа, сини пеперуги, вода и изобилство на време. Рутината и грижата за себе ми беа на ниво. Се будев, пливав, вежбав јога, пишував, читав и мечтаев. Имав можност и привилегија да расчистам со многу мисли и навики што ми штетеле. Постоев во некој систем што во речникот на исцелувањето се нарекува кокона или обвивка во која се замотува ларвата на инсектот. Како ближеше времето да се вратам во скопската зима, така растеше и стравот дека нема да успеам да го „преселам“ моето исцелено јас. И нормално, не успеав. Во Скопје ме дочекаа обврски, очекувања од блиските, вести и проблеми. Ме дочека вистинскиот живот, мојот живот, кој не се случува во кокона. Ми требаа месеци за да прифатам дека апсолутниот душевен мир може да постои единствено ако се повлечеме од околностите и релациите што го прават секојдневието хаотично и непредвидливо. Но, и да прифатам дека истите околности и релации прават да се чувствуваме полни со живот.
Можеби ако помалку се фокусираме и се фиксираме на себе, ќе бидеме посреќни. Животот доаѓа со тежини што не се исцелуваат според рецепт и оставаат траги. И тоа е во ред, бидејќи да се биде човек, понекогаш значи да се биде човек во болка. Едноставно, не постои начин да се исцелиме од нашата човечност. И веројатно, тоа го прави нашето време на оваа планета толку богато и уникатно.
