Денеска се одбележуваат 79 години од ослободувањето на Скопје. По многуте природни и неприродни стихии што оттогаш до денес го погодија градот, феноменот Скопје не престанува да биде инспирација за различни уметнички создавања, особено во литературата.
Постојат градови што прво сме ги запознале и почувствувале преку литературата, а потоа сме ги посетиле, и обратно. Постојат и градови што сме ги доживеале само преку литературата, а имаме чувство како веќе да сме биле таму. И постои Скопје, што за нас секој ден е ново вистинско и книжевно доживување (и предизвик).
Утрово беше промовирана книгата „Книжевна мапа на Скопје“ на Моника Илкова. Книгата е збир на сите чувствувања, сите приказни, сите места, сите улици што веќе ги нема, сите спомени за градот и сета љубов за Скопје сместена меѓу страниците во македонската литература. Ликовите што талкаат низ градот ја исцртуваат, односно испишуваат, книжевната мапа на градот. Движејќи се по неа, се истражува феноменот урбофилија – топлото чувствување на градот во македонската литература. Во книгата се истражува поетиката на градот како еден од клучните аспекти во творештвото на одредени автори и покажува како перцепцијата и односот кон градот се менуваат во книжевните остварувања на автори од различни книжевни генерации. Дел од авторите пишуваат со носталгично-сентимента нота за градот што го нема, дел од нив со критика и бунт за она што е градот денес, но секогаш со многу љубов кон него.
Книгата е прошетка низ старото и новото Скопје, по улици и плажи што веќе ги нема, по кафеани што се уште ги има, а постоеле и пред педесетина години, по старата Скопска чаршија, по старото Дебар маало, Градскиот парк, старите кина, Плоштадот итн.
Во продолжение неколку интересни извадоци, за доживувањето на Скопје во литературaта:
„Како кога заспиваш дете: се обидуваш да се извлечеш тивко и бесшумно од постелата, да се искрадеш на прсти и да излезеш од собата без да го разбудиш. Tоа, сепак, се буди, го забележува твоето ситно предавство и со плачлива наредба те повикува назад во креветот. Немаш избор и се враќаш, со лутина што не ја покажуваш поради плановите што се одложуваат на неодредено, сè додека малечкото не го обземе малку поцврст сон. Но, истовремено, чувствуваш некаква благост и топлина слушајќи го рамномерното, сега веќе поспокојно дишење на детето што не дозволува да биде напуштено, барем додека е будно.
На речиси ист или барем сличен начин, некои луѓе ни- когаш не си заминуваат од Скопје“ (Иван Шопов, Скопје: изгубените чевли на градот).
„Ти си мирис на липа што се шири од шумеча таблета…
Tи си расипан лифт што нуди утринска гимнастика по скали,
или ред манијакални автомобили што свират на семафор,
Ти си толпа пред амбасада,
измешана со толпа празни абдомени пред „7-цa“.
Ти си продавач на пискави часовници пред ГТЦ,
…
Ти си факултетскo столчe во предавална П9,
кое чкрипи од мрзливост,
и пукнатина си – во тротоар – од која никнува цвеќе.
Ти си прегратка на сонцето и дождот,
баш среде „Партизанска““ (Бистра Кумбароска, На Скопје, по долго време)
„Скопје и магла се еден и ист поим од ноември до февруари, а оваа вечна синергија комотно може да си пушти нозе и до март. Во годината два нула еден нула маглата се покажува уште поотпорна на промени и со врвот на прстите стапнува и во април.“ (Жарко Кујунџиски, Скопје и сè е можно)
„Ги сакам градските мириси. Еве сега: мириса на полеана прав и на згмечена млада трева од парковите; првиот мирис е зрнест и се губи брзо, појавувајќи се туктаму за кратко; вториот е попостојан, поцелосен и лежи како темна дамка во воздухот на улицата. …Мирис на гума: црн, загушлив, егзотичен: далечни пристаништа, докови, сонце што се распаѓа во некаква мрсна вода. И еве сега, од вратата на колонијалната продавница: бавен пожар на некаков сладок хумус. Кафе.“ (Влада Урошевиќ, Вкусот на праските)
„За да се знае душата на Пазарот, требаше за првпат во животот да се гледа филм, во едно од најголемите кина на светот – киното ’Братство‘, да се прочита првата книга во библиотеката која се наоѓаше во истата зграда, да се купи првиот локум од продавачот кој од голем ѓум ќе ви наточи и лимонада, да се купи првото, огромно парче од штотуку печена тиква, или првиот сладолед во слаткарницата ’Баш Пеливан‘…“ (Данило Коцевски, Магијата на Скопје)