Ангели во Америка: Среќна фантазија на национални теми (Дел 1: Милениумот наближува) е копродукциски проект на Македонскиот народен театар и Пресврт, во режија на Филип Петковски, која премиерно беше изведена на 1 септември 2025, а публиката може повторно да ја погледне на сцената на Македонскиот народен театар на 1 декември 2025 и на сцената на Народниот театар во Битола на 6 декември 2025 со почеток во 20 ч. Во претставата играат Наталија Теодосиева, Тања Кочовска, Јордан Симонов, Нела Павловска, Дамјан Цветановски, Стефан Спасов, Александар Стоименовски и Илин Јовановски, додека како сценограф се јавува Мартин Манев, а костимограф Антонија Гугинска Јордановска. Приказната се случува во Њујорк кон средината на 1980-тите, кога со САД владее Роналд Реган – ера обележана со конзервативна политика која промовира таканаречени „семејни вредности“ и тивка, но погубна, јавна незаинтересираност за епидемијата на сида. Наместо да се фокусира на стереотипни и комични прикази за заедниците кои се претставени во претставата, таа се фокусира на приказни за љубов под незамислив притисок, за страв и храброст, за вера и сомнеж, за човечката потреба да се најде надеж дури и кога светот изгледа решен да ја уништи. Билетите се достапни на билетарите на споменатите театри и онлајн на www.mnt.mk и www.narodenteatarbitola.com.
Во продолжение, разговор со режисерот на претставата, Филип Петковски.
Кога првпат ја прочитавте Ангели во Америка, што ве натера да помислите: „Ова мора да го види нашата публика“?
Ова е претстава што ја имам читано и препрочитувано многу пати — текст кој ме фасцинирал, не само поради темите кои ги обработува, туку поради драматуршката генијалност која ја нуди. Јас, а верувам и публиката, сме фасцинирани од способноста на овој текст да го спои човечкото со фантастичното без тоа да стане претерано и да зборува за тешки теми со неверојатно чувство за хумор и нежност, наместо да се служи со патетика. Сметам дека токму тоа недостига на нашата сцена: голема приказна која зборува за една помалку позната или намерно прикриена или игнорирана историја, која не се плаши да биде спектакуларна, но истовремено останува интимна, топла и разбирлива. Она што најмногу ме увери дека треба да ја донесеме на македонска сцена е тоа што ликовите, иако живеат во сосема друг контекст, односно во 1985 година во Њујорк, звучат како луѓе што ги среќаваме секој ден, во нашето општество – со нивните амбиции, стравови, несигурности и огромните обиди да се најдат себеси во еден хаотичен свет. Благодарение на одличната актерска игра во претставата, сите овие моменти се доловени и испорачани преку перформативно дејство кое прави да се релевантни во македонскиот контекст.
фото: Марко Марјановиќ
Претставата е богата со содржина која говори за многу важни општествени теми. Како се создава атмосфера што ја држи публиката цело време „внатре“ во приказната?
Ова беше едно од најважните прашања од првиот ден. Користевме комбинација од брзи пресврти, внимателно темпирање на сцените и визуелни елементи кои ја менуваат атмосферата пред да стане монотона. Тоа значи дека постојат сцени што намерно изгледаат „големи“ – со движење и танц, музика и светлосен дизајн – а потоа веднаш се враќаме на интимни, тивки дијалози што носат сосема друг тон. Тој контраст ја држи публиката будна и присутна. Воедно, актерите имаат слобода да внесат импулсивност во одредени сцени, така што секоја изведба е жива и малку поинаква. Кога сите тие слоеви ќе се состават, публиката разбира дека постојано нешто се случува, и дека претставата „дише“ заедно со нив. Овој текст бара храброст затоа што ликовите се дрско искрени, понекогаш емотивни или понекогаш смешни. Нема простор за механичко глумење – или си целосно во ликот, или сцената не функционира. Ова е претстава во која доминира актерската игра, а кога ги гледам актерите на сцена, јасно ми е дека тие ја носат претставата со неверојатна зрелост и слобода, што е најголемата награда за еден режисер.
Ангели во Америка е добитник на Пулицеровата награда за драма и многу други награди. Како се доближува оваа приказна до луѓе кои никогаш не слушнале за делото?
Една од моите главни цели беше да создадеме претстава што не бара никакво предзнаење, но во исто време нуди и една лекција за едно не толку далечно минато. Дејството се заснова на ситуации што секој може да ги препознае: справување со болест, несигурности и недоразбирања меѓу луѓе кои се сакаат, конфликт помеѓу тоа што го чувствуваш и она што мислиш дека мораш да го направиш. Поради генијалноста на драматургијата, публиката ги перцепира овие моменти преку хуморот, актерската игра и визуелно моќните сцени што даваат „ритам“ на претставата – тој невидлив пулс кој мора да биде доволно силен за публиката да го следи без да се изгуби, но и доволно флексибилен за да дозволи момент на интимност или ненадејна емоционална експлозија. Секој лик има свој свет, своја појдовна точка и логика, и секој лик се потсмева на сопствената болка. Фантазијата во ова дело ниту е украс, ниту е бегство од реалноста – напротив, таа е начин да се каже нешто многу директно и човечки. Публиката реагира на овие сцени не затоа што сака да биде подучена, туку затоа што ги допира длабоко во себе – чувство на криза, на неочекувана надеж, на момент кога животот те потресува и ти ја превртува реалноста.
Што мислите дека најмногу ќе ги изненади гледачите кои очекуваат „тешка“ или „сериозна“ претстава?
Мислам дека ќе ги изненади хуморот. Публиката можеби честопати помислува дека ако претставата обработува сериозни теми, дека истата ќе е монотона, тажна или пак претерано идеолошка во содржината. Но, ова дело е неверојатно духовито, со сцени кои се комични, апсурдни, топли, искрени, а понекогаш и болни. Актерите имаат неколку моменти каде целиот театар буквално дише со нив, се смее со нив или молчи со нив, токму поради чувството на емпатија, а тоа е тоа што луѓето го носат дома по завршетокот на претставата. Ликовите го користат хуморот како одбрамбен механизам, иако се во криза или „на работ“ да се распаднат. Тие моменти кога човек се преправа дека е силен, а внатрешно се распаѓа, се моменти кои ги гледаме секој ден околу нас. Некои ликови во претставата се комични затоа што не знаат како да ги именуваат своите чувства, други се потресни затоа што се трудат да останат чесни пред себе, но сите заедно создаваат еден огромен мозаик на човечност. Ако некој гледач излезе со чувство дека може да се смее дури и кога му е тешко, или дека има смисла да се обидуваш повторно, тогаш мислам дека претставата го направила своето.
Што се надевате дека луѓето ќе понесат со себе кога ќе ја напуштат салата по изведбата?
Се надевам ќе излезат со чувство дека преживеале вистински настан – не само претстава, дека се навратиле на една црна дамка во историјата и дека извлекле поука за подобро утре. Доколку претставата ги насмеала, им дала надеж, ги натерала поинаку да размислуваат и да се справуваат со предрасуди, тоа е потсетник дека театарот е најмоќниот медиум кој игра активна улога во перципирањето на животот и општеството во кое живееме. Постојат сцени во кои актерите се толку искрени, што и по сите овие проби успеваат да создадат чувство дека нешто се случува првпат. Понекогаш тоа е тивок дијалог меѓу два лика кои се сакаат, но не можат да бидат заедно, понекогаш можеби комичен момент во ситуација која навидум не е смешна, или пак ситуација која ве потсетува на моменти или луѓе од вашите приватни животи.
Јас никогаш не се обидувам да наметнам „порака“, затоа што секој гледач доаѓа со своја биографија, свои стравови, свои радости и свои прашања. Ова не е претстава што мора да ја разберете само на интелектуално ниво и не мора само да ја анализирате додека ја гледате, туку да ја почувствувате.
